Vanaf 4 juni
Cirkel van graftrommels, Oude Algemene Begraafplaats aan de Bornsestraat 29.
Het beeld is een jaar lang te zien t/m mei 2024.
Dance to the Rhythm of the Grave Drums
Cirkel van graftrommels
Op de historische begraafplaats aan de Bornsestraat zag ik voor het eerst ‘graftrommels’. Ik kende het fenomeen nog niet, maar vond ze prachtig. Het lijken een soort tijdcapsules, met een stukje andere tijd erin. Afgedekt, maar zichtbaar, onder een glazen plaat.
Het werk dat ik voor de begraafplaats maakte is geïnspireerd op deze graftrommels, die ik heb gekoppeld aan portretfoto’s van vrouwen uit het begin van de vorige eeuw. De foto’s komen uit een album, lang geleden gevonden in een Hengelose villa. Vrouwen uit die tijd mochten vrij weinig, behalve kinderen baren en ‘deugdzaam’ zijn, en dat straalt van de portretten af. De vrouwen op de foto’s zijn al lang geleden overleden, waardoor ik me voorstel dat ze inmiddels uit hun beknellende korsetten zijn bevrijd, weggevlogen, opgelost en één geworden met de lucht, de bomen, het gras en de bloemen.
Ik heb op het grasveld op de begraafplaats een cirkel van graftrommels geplaatst, met daarin de foto’s van vrouwen uit het Hengelose album. Maar ik heb ze uit hun stijve houding bevrijd, door hun hoofden de lichamen van dansende vrouwen te geven met behulp van de AI beeldbewerkings-tool DALL-E. Er is daarmee een cirkel van vrij dansende vrouwen ontstaan, die elk binnen in hun eigen nieuwe tijdscapsule, of graftrommel, dansen.
De foto’s
Mijn moeder heeft als meisje op de Bataafse Kamp gezeten. Daar tegen over staan een aantal oude villa’s. Toen, op een keer, een van deze villa’s leeg stond, omdat de bewoners verhuisd waren, ging mijn moeder in de pauze van school daar stiekem naar binnen met haar medescholieren, om eventuele spullen uit het huis te halen die waren achtergebleven. Ze hadden gehoord dat er nog mooie mandjes in de kelder lagen. Mandjes vond mijn moeder niet meer, die waren al weggeroofd. Ze vond wel een groot oud familie fotoalbum en nam dat mee.
Heel veel jaren later, toen ik zelf een middelbare scholier was, vond ik dit album op een struintocht door oude spullen op onze zolder. Sindsdien is het fotoalbum bij mij gebleven. De mensen op de foto’s staren je aan vanuit een ander tijdperk. Geen idee wie het zijn. Ik hield ervan om te proberen te raden en bij elkaar te verzinnen hoe hun levens eruit moeten hebben gezien.
Wat me altijd geïntrigeerd heeft aan foto’s uit de periode rond 1900 is de stijfheid en opgeslotenheid die in alles van deze vrouwen afstraalt. Van het korset waarin ze ingesnoerd zijn tot de blik in hun ogen. Het is een beklemmend idee dat nog maar een eeuw geleden vrouwen zo onvrij waren. Maar ook nu is het figuur corrigerende ondergoed de wereld nog niet uit, terwijl het bijna net zo beknellend is om te moeten dragen als het korset van vroeger.
Geschiedenis vormt de grond waarop we staan, het is de humuslaag waaruit we zijn gegroeid. Om mijn positie als vrouw van nu te begrijpen voel ik een behoefte om onze wortels bloot te leggen. Om te zien binnen welke maatschappelijke kaders mijn oma’s en overgrootmoeders moesten leven. Vandaar uit kan een weg gebaand worden naar een lichtere plaats. En hoop ik de weg vrij te maken voor mijn dochters om ongegeneerd, wild en vrij te mogen dansen in de zon.
